शुक चैत १६ , १६ चैत्र २०८०, शुक्रबार| थारु संम्बत:२६४७

धान लगइना सुरुक डिन ‘कल्वा’ खइना संस्कृति

धान लगइना सुरुक डिन ‘कल्वा’ खइना संस्कृति

का हो ? कल्वा खइना चलन ः
थारू समुदाय सदियौं ठेसे खेतीपाटी कर्टि आइल बाट । हुँकहनक खेतीपाटी मुख्य पेसाके रुपम फे रहटि आइल बा । आब्ब फे सबसे ढ्यार मन पर्ना पेसा खेतीपाटी जो हुइन् । हुँक्र जीवन गुजारा अन्नबाली उब्जनी कैख जो कर्टि आइल बाट । अन्नबाली उब्जनी कैख बरस भर खाई पुग्ना घरम ढर्ना ओ बचल भर बेच्ख आपन् घर खर्च चलाइना कर्ठ ।


थारू समुदायम आब्बफे वरस भर खाई पुग्ना अन्न घरम ढर परट कना पहिलसे मान्यता रहल बा । वरस भरक खाइक लाग कौनो फे अन्न किन नापर कना सोच रहल बा । थारू समुदायके मनैहुँक्र रब्वीबाली ओ बर्खहीया बाली कैख दुई सिजनम मुख्य खेती कर्ठ । हरेक बर्खहिया खेती धान असार महिनाम पानी पर शुरुवाट संग किसानहुँक्र खेट्वा जोट्ख ब्यार र्वाप सुरुवाट कर्ठ ।
बर्खहिया बाली बिशेष कैख थारू समुदायम धानके ब्यार रोपाई बिशेष पुजा ओ खानपिन कैख शुरु हुइट । जेहिहन ‘कल्वा खइना’ कैइजाई । जबसम् बिशेष पुजा कैख कल्वा नैखाजाइट टबसम् खेट्वाम ब्यार र्वाप सुरु नैहुँइट । थारु समुदायम कल्वा खइना एक किसिमके छोटमोट टिह्वार फे हो । परम्परागत तरिकाले थारू समुदायम चलनके रुपम सदियों ठेसे चल्टि आइल बा । बखहिया धान खेती शुरु कर्ना से आघ कलवा खइना चलन बिशेषत डेशौरी थारु समुदायम रहल बा । डगौरा थारुम यी चलन नैडेखपरट ।


पहिल से कल्वा (बिहानके खाना) बर्खहिया खेती, बिशेषत धानके ब्यार र्वाप शुरु हुइल ठेसे निस्याकटसम् घर बाहिर खेट्वाम जो खइना चलन रहल बा । धानके ब्यार खेट्वा रोपाई कर्ना से आघ धुमधामके साथ बगहा (खेट्वाम काम कर ब्याला बेराम बनाख दुःख डेना अदृष्य शक्ति मसान) के विधिवत पुजा कैख खानपिन कर्ना चलन बा ।
जनविश्वास अन्सार यी टिह्वार खेतीपातीके शुरुवाटम ‘बगहा’ (सुवरके पठ्रु जस्ट निक्रना अदृष्य शक्ति मसान) जे सुवरके पठ्रुके जस्ट आवाज निकारठ, चिम्टा ओ कौवाके पूजा कैजाइट । ‘बगहा’, ‘चिम्टा’, ‘कौवा’के पुजा कैख केल्हिक खेट्वाम धानक ब्यार रोप्ना चलन रहल बा ।
बर्खहिया खेती शुरु कर्ना से पहिल ‘कल्वा खइना’ चलन कहिया से सुरु हुइल ? आब्बसम् कुई फे बट्वाए स्याकल निडेख परट । थारु समुदाय खेतीपाती कर मनपराइना हुइलक ओरसे खेती कर ब्याला अदृश्य शक्ति, चिम्टाु ओ कौवा जसिन प्राणी हुँक्र दुःख डेह भिरल ओरसे हुँकहन मनइलसे बाधाबिघ्न हटट् कना बिश्वासले आदिम काल ठेसे जो शुरु हुइलक हुई स्याकी कना गुलरिया नपा ८ के शान्ति चौधरी बटोइठी ।
कल्वा खइनासे आघ क्याकर, काखर पुजा कइजाइट ?
थारु पुर्खाहुँक्रनके कहाई अन्सार पहिल पहिल बर्खा लग्लसे खेट्वा ज्वाटक लाग हर, जुवा ओ गोरु, भैसा लेक खेट्वाम जइना समयम बगहा (मसान) हरुइयाहुँकनम (खेट्वा जोट्ना मनैया) म लाग । हरुइयाहुँकनम बगहा मसान लागल कलसे हुँकनक प्याट बठइना ओ बठ सहन नासेक्क छट्पटाई लाँगठ । गुरुवासँग आछट हेराई बेर बगहा लागल थाहा पाख पुजा डेहम हरुइयाहुँकन दुःख नाडेउ कहिक मनाइलपाछ हुँक्र चोखाइट ।
जोट्टि रहल हर, फार, जुवा टुट्ना कर । बगहाहन चाह जे डेख उ मनैया बेराम ह्वाए । वगहा सुंवरके पठ्रु जस्ट आवाज निर्काटि मनै हुइल ओर आए ओ बेराम बनाए । हरुइया, रोपालीहुँक्र खेटवामहँ हर जोट्टि, ब्यार रोप्टीही करल ब्याला बेराम परँठ । घरम फे एक पाछ और जान बेराम परँट । असिन मेरसे खेती शुरुवाटम बेराम हुई मारसे ब्यार र्वाप नापाख, नासेक्ख वरस भर सक्कु दिन भुख्ल मुबि कना चिन्ता ह्वाए । काम कर्ना समयम हरजा नाह्वाए कहिख फे वगहा हमार घरक कौना सदस्यहन नलाग । खेती कर्ना समयम घरके कुहिन फे दुःख बेराम नाह्याए, कामक हर्जा नाह्वाए कहिख बगहा (मसान) के पुजा कर भिर्ल ।
वर्खा भर खेट्वाम काम करबेर खाइक लाग लैगिलक कल्वा (बिहन्यक खाना) ओ मिन्हि –डिनख खइना खाना) म चिम्मटा ओ कौवा फे गिड्नाबिन फुहर कइडेना, दुःख डेना कर्टि आइलक ओरसे हुँकहन फे ओसिन नाकरक लाग मनाए मिठमाठ खइना चिज डेख पुजा कर्टि आइलबाट । हुँक्र आजसम् फे पूजा हुइटि आइल बा । संस्कृतिके रुपम बिकास होक अभ्यास हुँइटि आइल बा ।
कहिह्या कल्वा खाजाइट ?
थारु गाउँम हरेक बरस असारके पहिला हप्ताम बरघरके अगुवाई गाउँ भरिक किसानहुँकन जुटिहला बैइठक छलफल कैख हप्ताके सोमार, शुक, बुध मध्यके शुभ दिन पार्ख एक दिन कल्वा खइना निर्णय कर्ठ । कल्वा खइनासे एक दिन पहिल शिकारक लाग संवुर (जिटा मर्ना) मर्ना चलन बा । जिटा मारल ड्वासर दिन बिहन्य उठ्क छन्दिक छन्दिक सात मेरिक टिना बनाख कल्वा (बिहन्यक खाना) संग लेक खेट्वाम जइना चलन बा । कल्वासंग छाँकि (करैम अन्न घरमहँ बनाइल डारु) लैजिना ओ खेट्वाम कल्वा खइनासे पहिल बगहाहन खाना, घरसे रिझाख लइगिल छन्दिक छन्दिक मेरक टिना ओ छाँकि (डारु) चह्रइठ । ओहसंग चिलिमम माखुर भरख आगी अङ्गठा ढैख पिए डेना कैजाइट ।

असिख वगहा (मसान) हन मनाई बेर हरोहिया (हर जोट्ना मनैया) घरक सक्कु मनै, गोरु बच्छ्रु, भैसहन कौनो मेरिक ¥वाग वि¥वाग नालगइहो, नासटइहो कहजाइट । ओेह अन्सार चिम्टा, कौवाहन फे खइना छन्दिक छन्दिक परिकार खाए डेख खेट्वाम लइगिल खाना नाअइहो, फुहर निकेडेना, डुठा नाबनाडेहो कटि पूजा कैजाइट । असिक पूजा सेक्क पाछ घरक हरोहिया, सक्कु प¥यार, नाटपाट, गाउँमका लग्घक नाटपाटसंग बैइठ्क रमाइलो कैक ओ कल्वा खइना चलन बा । धान खेतीके पहिला दिन ब्यार र्वाप शुरु वगहा, चिम्टाके पुजा कैख कल्वा खइलक दिनसे बरखाभर रोपाई निओराइटसम् खेट्वाहँम कल्वा (बिहन्यक खाना) खइना चलन बा ।
कल्वाके लाग बनागिल खाना, मेरमेरिक टिनाटावनसंग कल्वा खइना पुजा करल दिनसे बर्खहिया धान खेती शुरु हुइल ठेसे हुउँद रब्बीबाली कट्ना छ्याँकसम् काम करबेर खेट्वामहँ कल्वा लैजिना फे चलन बा ।


आब्बक आधुनिक समाज बिकास हुइनासे पहिल मसान, चिम्टा ओ कौवाक पुजा गर्दै कल्वा खाने चलन थारुनक सक्कु घरम बिशेष हुइना कर । समय संग बिज्ञान, प्रविधिक बिकासले खेटिपाटि कर्ना तरिका ओ साधनके बेल्स (प्रयोग) फे आधुनिक हुइटि गइल मारसे याकर उप्पर कम महत्व डिहल डेख परट । टबहु आब्ब फे अदृश्य (मसान) के बिश्वासक साथ पुर्खा हुँक्र कर्टि अइलक चलन कहटि कल्वा खइना चलन मनइटि अइलक बढैयाताल गाउँपालिका ६ के घनश्याम थारु बटोइठ ।
प¥यार, सामाजिक सद्भाव ओ एकता कायम कर्नाम सहयोग ः
आब्ब फे खेतीपाटीहन जो थारू समुदायके ढ्यार घरप¥यारहुँक्र मुख्य पेसाके रुपम लेक कृषि कर्म कर्टि आइल बाट । हरेक ब्यक्ति आपन पेशा ओ ओहिसंग जोरख काम सहज मेरसे कर सेक्जाइट । कौनो मेरिक कठिनाई नाआए, कौनो मेरिक बाधा, समस्या नापर कना चहठ । कामम ढ्यार समय लगाए सेक्जाए । खेतीपाटी कर्ना समयम जो लगाए स्याक ओ मजा बनाइनाम बेल्स स्रोतसाधन कौनो मेरिक क्षेती नाह्वाए कना रहठ । वाकर लाग सुरक्षाके उपाय खोज्ठ ।
अदृश्य ओ डेखपर्ना शक्तिहन मनइटि आइना क्रमम कल्वा खइना संस्कृतिके बिकास हुइलक मान्जाइट । खेतीबाली कामम फर्सद निहना समयम खाना खाइक लाग घर अइना ब्यवहारिक निहुइना ओरसे कल्वा खेट्वाम खइना चलनले समयके बचत होख ढ्यार काम कर सेक्जिना हुइलक ओरसे कल्वा खइना संस्कृतिके महत्वहन किसानहुँक्र कट्रा ढ्यार महत्व डेटि आइल बाट कना डेखाइट ।
अस्टहँख अदृष्य शक्ति जस्ट बगहाहन मनाख कौनो फे ब्याला आईसेक्ना समस्याहन डुर कैगिलक बिश्वास ओ मनक सन्तोष लेक ढुक्क होख काम मन लगाख कर्ना । खेट्वाम काम कर ब्याला किसानन्के गिन्यौनर ओ खाएक लाग लैगिलक खाना खाडेना चिम्टा, खिडोरख फुहर बनाडेना, खाडेना कौवाहन समंझ्ख खाएपिए डेख खाना फुहर कर्ना ओ खाडेना काम नाकैडेहक लाग मनाइक लाग आदिमकाल ठेसे शुरु हुइलक चलन थारु समुदायके किसानहुँक्र और और प्राणीहुँकनसे सम्बँध ओ प्रेमहन झल्काइठ ।
थारु समुदायम कल्वाके छुट्ट महत्व रहल गुलरिया नपा ५ के पर्शुराम थारु बटोइल । वहाँ कल, ‘बर्खहिया खेती कर ब्याला घामपानी, हिलाकाँचा नाकैख लरभिरख बरस भरक लाग खाए पुग्ना अन्नबाली फराए पइठ्ना डिनक शुरुवाटम अदृष्य शक्ति मसान ओ चिम्टा, कौवा, घरप¥यारके सदस्य ओसहँक सक्कु नाटपाटहुँकन खानपिन मिठमाठ खाक, खवाक कर्र्ना कल्वा खइना संस्कृति प¥यार ओ समाजम सद्भाव, एकता कायम ढर्नामन महत्वपूर्ण भुमिका खेल्टि आइल बा ।
मानबहादुर चौधरी
बढैगाताल गाउँपालिका ८ मयुरबस्ती बर्दिया


error: Content is protected !!