मंगर बैशाख ११ , ११ बैशाख २०८१, मंगलवार| थारु संम्बत:२६४७

थारु बोली जट्टिक उसिट लागठ, का ?

थारु बोली जट्टिक उसिट लागठ, का ?

जबजब आँग ढिकठ, जिभ स्वाद नैपाइ लागठ, टब लिरौसीसे अन्सार लगाइ सेक्जाइठ कि जिउ चुम्मर नैहो, जीउक भिट्रि पुर्जम कुछ ना कुछ गरबर बा । जिउह पैल्हक जस्टह चुम्मर बनाइक लाग या टे गुर्वा बैडावाक घर आँछट पाटि डेखाइ जाइक परल या टे डक्टार ।

आझ ओस्टह थारु भाषाम अजारक लच्छन डेख पर्टि जाइटा । थारु भाषाम लिखल कथा, कविता, लेख, उपन्यास, किताप पह्रर्ना मनैनह पह्रबेर महाअरबर लागठ हुँ । थारु भाषाम लिखल शब्द अन्ख्वार लग्ठिन् । कौनो शब्द टे महाऔँकट्यार सुनमिलठहुँ कठ । यि सब थारु पाठक हुकनसे आइल विचार हो ।

नैलग्हिन टेफे कैसिक, ढ्यार टेठ् थारु मौलिक शब्द टे आझ काल्हिक लर्का सुन्लफे नैहोइ । जिभिम टे और भाषाक स्वाद बैठगैल बटिन् । ओइन जट्रा सिपारसे नेपाली पहर्ना लग्ठिन् उहिनसे कैगुना सेबरार थारु भाषाम पह्रबेर अक्मकैठ । आझ काल्हिक लर्का, सरसरा ओ अंग्रेजी पहरडर्ठ, नेपाली लिरौसीसे लिखडर्ठ, हिन्दी मजासे बोलडर्ठ जौन (हिन्दी) कबु हम्र सिखैल नैहुइ । अपन मौलिक थारु भाषा लिख्नम अरबर लग्ठिन ओ थारु बोल्ना फे ढ्यार मनै काँडो माने लग्ल ।

बाट एक्क ठो बा, थारु बोलि भाषाह हम्र अपन पुर्खन्क पहिचानसे नाखा लगाइ नैसेक्ली, ना टे अपन लर्कन सिखैनम चेट (कोसिस) लगैलि । करोट लेना नाँउसे हम्र आनक सब मेरिक चिजबिड्रड्ड सिमोट्टी जाइटि । रहट रहट अपन देउदुर्गन्क आछट पाटिफे झुक लग्लि ओ आनक रिटभाँट अगोर डर्लि । ओट्रा मैगर नाट (सम्बन्ध) नुकल निसराउ, अग्रासन अपन दिदिबाबुन डिहजैना काँडो माने लग्लि । उल्टा डेवारिम लिल्हार भर टिका लगाइ लग्लि, हाँठभर रक्षाबन्धनक डो¥र्या बान्ह डर्लि । माघम, डस्यम, डेवारिम गँहजर गँहजर मन्ड्रा बोजाइक छोर्क ट्वाँटा फारफार भैली भैली चिल्लाइ लग्लि ।

मै और जाटनक सँस्कार ओ संस्कृतिहसे लगाइ (बिरोध) खोजल नैहो, सेअट्रकेल अंग्राइल हो कि हमार अपन गितबाँस महाचम्पन बा, थारु चाल चलन महाखन्गर (समृद्ध) बा । छँ्याक अन्सार सजना, मैना, छोक्रा, मघौटा, सखिया, हुर्डुङवा, डफ, ढमार, सिरु नाँच गाइ बिस्राइ लग्लि जिहिम थारु पहिचान, चालचलनह झलझल्ह्यँट डेख सेक्जाइठ ।

एक बर्खम (बर्ष) सायद बरा मुस्किलसे ५–६ ठो थारु किताप छपठुइ । किताप लिख्ना ओ छप्ना यिह खेँचुहि नेंगाइम रहि कलसे थारु भाषाक लाग हमार जिभ सड्डक लाग उसिट लग्टिरहि ।

अपन रिटभाँट, बोलि बट्कोहिम स्वाद नैभेटैना, उसिट लग्ना कलक मजा लक्षण भर नैहो । यि लक्षण हेर्क टे अब्ब, थारु बोलि भाषा, चाल चलनफे किनारम (खतरा) पुगल डेख परठ, कब खटहम गिरट । कब थारु सहचिनसे नाखा छुटट कह नैसेक्जाइ । थारु भाषाह गोडामिल नैलग्ना ढ्यार सेहुइसेकि, कुछ सेयहाँ टिक्याइ खोजल बा ।

१) थारु भाषाम लिखल गितबाँस, माँगर, झुमरा, रामजलम, बरमस्या, जन्टरमन्टर, बर्कीमार, गुर्वाबाक जल्मौटि, बट्कोहि, जिहिन रात दिन सुनैलसेफे गैलसेफे नैओराइठ । ओ औरफे मिलाक मन ललचैना किताप खोज्बि टे नैभेटाइठ । काकर कि थारु भाषाम ना टे ढ्यार किताप आम्हिन लिखल हो ना टे ढ्यार किउ छपैल हो । एक बर्खम (बर्ष) सायद बरा मुस्किलसे ५–६ ठो थारु किताप छपठुइ । किताप लिख्ना ओ छप्ना यिह खेँचुहि नेंगाइम रहि कलसे थारु भाषाक लाग हमार जिभ सड्डक लाग उसिट लग्टिरहि ।

२) थारु सहचिनसे जोँटल एकडम काम लग्ना किताप महा कम छाप गैल डेखजाइठ । गहिर गुन नुकल किताप टिक्यैलसे गुर्वाबक जल्मौटि, थारु गुर्वा मन्टर, बैडावा, कुछ गितबाँसक किताप डेखपरट । पुरुवसे पच्छिँउ सक्कु ओर छिट्कैलसे बट्हा नैपुगि । अब्ब, यि किताप गुर्वासे बिरा हेराक खोज्लसेफे हलपट नैमिलट, टब कैसिक जिभ थारु गुन ओ बोलिक स्वाद भेटाइ ।

३) सुनमिलठ, दाङ, बुर्हान, मल्ह्वारा, पुरुवसे पच्छिँउक कुछ थारु बुड्ढ्यारन थारु शब्दकोष, थारु बोलिक व्याकरण छपाइल बा । ओइन्क थारु बोलिह बचाइक लाग डाबल पर्गा सड्डभर टिप्पम रहहिन् । ओइन्क संगारल÷बिटोरल थारु ठेट शब्द, मौलिक ओ निमाड्ड शब्द, लिखल व्याकरणम सझ्या का का बटिन् ? का का बाटम फरक बिचार बटिन् । पलरम ढार्क जोख्ना जरुरी बा । ओ असिन काम लग्ना किताप सहजसे भेटाइ सेक्ना, पुग सेक्ना ठाँउम ढार परल टाकि सक्कु मनै चिख पाँइ ओ स्वाद लिह पाइ ।

४) जुग जबाना अन्सार दिन करोट लेटि जाइटा, अब्ब डुनिया ढ्यार बड्ल गैल बा । कोन्टिक एक पाँजर बैठ्क ड्यास डुन्याक बाट सुन सेक्जाइठ, हेर सेक्जाइठ । आँखी टुँम नैपैटि खबर कानम पुगजाइठ । घरघर रेडि, घरि, टिवी, मुबाइल, इन्टरनेटसे जोरडर्ल । लर्का ओ अपन मन लग्टिक हिन्दी, नेपाली, अंग्रेजी, छाँटछाँट्क समाचार, सलिमा, गितबास एकडम लिरौसिसे हेर पाइठ । अब्बे थारु भाषाम खोज्लसे उ सब खुराक नैभेटाइ सेक्ठ, सायद ओक्र छाँहिसे (प्रभाव) हुइ थारु बोली भाषाम स्वाद नैभेटैठ । थारु पत्रिका, टिवी कार्यक्रम, समाचार, सलिमा, गितबास आम्हिन प्रविधिसे सेँठाइ नैसेक्गैल हो । यिहे टार हो कलसे दिन बुरजाइ हमार काम अढकच्र रहिजाइ ।

एक ओहोर थारु भाषाम औरक भाषा मिलक खज्झर नाकराइ कठ, ड्वासर ओर थारु निमाङ, ठेँट शब्द बेल्सि ओ थारु मौलिक शब्दक रास उठाइ कठ । यि डेख्के, ओइनफे अपन थारु भाषा उसिट लागटिन कि ?

५) घरम रहल पुर्खन आजाआजी, बुडिबुबा, डाइबाबनसे गाँठि लागल बाटम हमार चिल्वास कम बा । अघट्यक मनैनक भोगाइ, सिखाइ ओ गुनहम्र गहिँरसे खिट्खोर्बो (अनुसन्धान) नैकर्लहुइ । उल्टा बुह्राइल मनैनके बाट अन्कुस मन्ठि । यिहे बाटसे हो, रोड्दिन थारु गुन माटिक गर्यम मिल्टि जाइटा, पुर्खनक गुनह च्यापासे छोपडार्टि । कबु गुन उब्घना कर्रा नैकरठुँइ । साँप, गोजर, बिच्छि कट्लक मन्टर पुर्खनठे बटिन् । डुख बिमारसे बच्ना खरबुट्टि सक्कु चिहिन्ल रहंै । ओइन कब्बु डक्टार (अस्पताल) जाइ नैपर्लिन । अपन काम लग्ना चिज बरन अप्नह सिर्जाइ (अबिष्कार) टहंै । आब जट्रा पुर्खा बचल बाट, ओइनक बाट ओनाइ परल ओ गुनलिह परल । गुन बट्लसे बर्कट आइठ ।

६) थारु बोलि जिभिक स्वाद नैपैना और बाट कलक लिखाइ ओ पह्राइफे हो । अब्ब ढ्यार बुडढ्यार, थारु भाषाविद् थारु मानक भाषाक लाग बहस कर्ट ओ लिखट । अब्ब ओह बुडढ्यारन, ढ्यार जसिन नेपाली भाषाक सहारा लेहल डेख परठ । एक ओर थारु भाषाम और भाषा मिलाक खज्झर नाकराइ कठ, ड्वासर ओर थारु निमाङ, ठेँट शब्द बेल्सि ओ थारु मौलिक शब्दके राज उठाइ कठ । यि डेख्क, ओइनफे अपन थारु भाषा उसिट लागटिन कि ? लिख काट सेक्जाइठ । नै टे अब्बे थारु भाषाम लिखल चिज वस्टे खरेरी लागल ब्याला अपन बल थारु लिख्नाम लगाइ छोर्क और भाषाक सहारा काजे लेना ? लाग सेकि पुरुवसे पच्छिँउक थारु मनैन बुझाइक लाग नेपालीक सहारा लेहल हुइहि, यिम्न म्वार फरक बुझाइ बा । पुरुव ओ पच्छिँउक थारुनके बोलि सरसरावा नैबोल जन्लसेफे कह खोजल माने लिरौसीसे बुझ सेक्जाइठ ओ पह्र फेसेक्जाइठ ।

७) थारु भाषाम लिख्टी गैलसे, पह्रटि गैलसे पक्काफे एकडिन लावा पुस्ता स्वाद पैहि ओ भाषाफे बचि । अब्ब डेख परल थारु मानक भाषाक बाटम टकरपकर, जुट्ह्याला, कचहरि गाला मारहस (लर्कनसे खेल्वार) केल बिल्गठ । आम्हिनस कौनो मेरिक आँख्खर काम हुइ नैसेकल हो । ढ्यार मनै कनकनार (सचेत) टे हुइल टबुफे किउ आघ पर्गा नैडब्ल हुइट । थारु मानक भाषाह बैधानिकताक लाग राज्यसे अर्जि कर परल । भाषा आयोग बा, थारु आयोग बा, अब्ब टे अधिकार पाइल पालिका, प्रदेस सरकारफे लग्घ बा, मौका ढ्यार बा । आब चिक्टार केल बाट बट्वाके नैहुइ, कछ्वार बान्हक लाग परल ।

थारु बोलि भाषा उसिट लग्ना बाट, यि लिखुइयाक बिचार ज्या रलसेफे अब्ब ढ्यार जसिन लिखाइक लिक्या ३–४ ठो बाटम भर सझ्या डेख परट । पत्रपत्रिका, लेख, किताप ढ्यार जसिन लिखाइ अघट्यक पुर्खन जस्टक बोल्ल ओस्टक (डेह्री, खुँटा, चिक्ठी, अँख्वारी) लिखल भेटाजाइठ ।

पुरुवसे पच्छिँउ सम थारु गाँउ, पुर्वा पिच्छे थारु बोलि लवज डानडान्चे बिड्रङ्ग डेख परठ । सदीसे बोल्टि अइलक अपन बोली सक्कु जहन मैगर लग्ना बाट अन्ख्वार नैमान परि । टबुफे मानक बोलि बनैना बाटम सबजे अपन अपन पउली हिरगरसे अरगराइल डेखा परठ । सड्ड लिख्टि आइल मनैनके लिख्नामे एक मेरिक हाँठक (शैली) बैठगैल बटिन्, ओह अन्सार लिखट । म्वार बुझाइ, अघट्यक ठेट थारु बोलिक मूर्धन्य बोलाइ (उच्चारण) पलारना हो । कलसे थारु लर्कापर्का पाछे जाके नेपाली बोलाइ फट्कारसे बोल नैसेक्हि ओ मूर्धन्य बोलाइ हुइना अक्षरकेल मिलाके लिखल किताप, लिखोटह लावा जमानक मनै रुच्ठ (मन परैना) कि नाइ कना डर फे बा ।

ओहमार, भाषाह मानक बनैना बाटम ढ्यार बुडढ्यार मनैनक बिचार महा ऐँचार (रिजिड) डेख परठ । भाइ सल्लासे (थारु–जन्नी) कुछ बाट ढिलढिलैना हो कि ? यिहिम फेर्को सोँचि, ओ हालिपर्गा डाबि, ढिल नाकरि ।

थारु बोलि भाषा उसिट लग्ना बाट, यि लिखुइयाक बिचार ज्या रलसेफे अब्ब ढ्यार जसिन लिखाइक लिक्या ३–४ ठो बाटम भर सझ्या डेख परठ । पत्रपत्रिका, लेख, किताप ढ्यार जसिन लिखाइ अघट्यक पुर्खन जस्टक बोल्ल ओस्टक (डेह्री, खुँटा, चिक्ठी, अँख्वारी) लिखल भेटाजाइठ । ड्वासर बाट, अघट्यक पुर्खनक थारु बोलिम नैडेख परल शब्दह भर जौन भाषासे सख्लाह्रा लेल उहिन ओस्टक, (अध्यक्ष, प्रधानमन्त्री, चौधरी, लोकतन्त्र) लिखल ओ बोलल सुन मिलठ । टिसर बाट, थारुमफे ओह, नेपाली भाषामफे ओह (मूर्धन्य–दन्त्य छोर्क) एक्क मेरिक बोलाइ हुइना शब्द (धान, भात, खेत) नेपाली भाषाक लिक्या पक्रल डेख परठ ।

असिक हेर्लसे लिखाइक लिक्या ढ्यार ठोर ज्या हुइलसेफे गुँइर पकर्टि जाइटा । सायड सबके जोरबल, हाठ्यपाल्या थारु भाषाम लिख पह्र लग्लसे यि थारु मानकताक विषयम ढ्यार सहमति जुटाइ सेक्जाइ ओ खोजलहस मानक भाषा बनाइ सेक्जाइ । थारु भाषाह मानक बनैना बाट ढ्यार उड्गरगैल, ढ्यार बहस होगैल, बुडढ्यारनसे डिहल सरसल्ला सिमोट्क आब बनैना कामम जुट्ना हो कि ?


error: Content is protected !!