शनिच्चर बैशाख ०८ , ८ बैशाख २०८१, शनिबार| थारु संम्बत:२६४७

बुद्ध थारु कि, थारु बुद्ध ?

बुद्ध थारु कि, थारु बुद्ध ?

हर बरस सेप्टेम्बर २१ के दिन, विश्वभर अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति दिवस मनाजाइठ । शान्ति अपन भिट्टर रहठ, यिहि ख्वाज कहुँ डुर जाइक नैपरठ । डुन्याभर शान्तिक् डगर हेर्लसे महा चाक्कर बिल्गट । आब्ब, बुद्ध दर्शनह डुन्याक सबसे मजा दर्शन फे कह डटल बाट । यह बहानाम, बुद्धक बनाइल शान्तिक डगर ओ थारु पुर्खनक बनाइल डगर बिलिटक हेरनास मन लागल ।

थारु पहिचान, बोलि भाषाक मानकताक मुद्दा आब्ब, जलजल अंगठाहस् बिल्गठ । पुरुवसे पच्छिँउसमक थारु बुड्ढयार एकमुठ लाग्क, एक सस्सु फुँकट डेखपरट । यि आगिम अब्ब, जट्रा आक्खर (ठोस) लोह डर्लसे फे सक्कु चिज बनाइ सेक्जैना डेखपरट । आब्ब, चाह कोडरा बनाउ, चाह खुर्पा, यिहिन लिरौसिसे अन्ह्वार (आकार) डेह सेक्जैना डेखपरठ । आपन पहिचान चिन्हक लाग पुरुवसे पच्छिँउसमक थारुन महाजोर ढिकल बाट । यिह बाटम, थारु के हुइट ? जानक लाग ट अघट्यक पुर्खनक लुरिभुरि फें खिट्ख्वार परल, भिट्टर घट्गरसे झाँक परल । भुँर्याइल डौँरिह छुटाइ परल ।थारुन्क जरम करम, आँछटपाटि, बोलि बट्कोहि, डेउडुर्गा, डेउठन्वाँ सब चिन्ह फें परल ओ चिन्हाइक परल ।

थारु जाटिक भिट्टर फें ढ्यार मेरिक रिटभाँट बा । कौनो थारुन्क पाटाम एकमेरिक डेउडुर्गा बाट कलसे केक्रो पाटम और छन्डिक डिउटा ठान जमैल बाट । केक्रो माटिक घोर्वा चोँगि नामल चिलमहस् ठुँठुन बाटिन ट केक्रो भर बिना कैंजाक साडा । डिउह्रार पाटम फें फरक खेख्री, मैयाँ, लागुबासु, सौँरा, जग्नठ्या, ओ डान्चे फरक झोँरिया टाँगल बिल्गट । आब यि बाट उड्गरल ब्यालाम, आपन आपन आजाआजी, बुडिबुबा, डाइबाबानसे एक फ्यारा थारु भुटनक् बाट पुछ्ना हो कि ? आपन लर्कापर्कन फें डिउह्रारक पाटम रहल भुट चिन्हैलसे मजा हुइ । थारु गुन (ज्ञान) सिखाइक लाग अट्रा डिनसम हर्कल थारु पाठशालाक केँवार आब खोल्ना बिल्कुल जरुरि होगिल, ढिलढिल नाकरि ।

थारु अघट्यक् पुर्खाओ आपन कामह लिरौसि बनाइक लाग, ढ्यार चिज अप्नह सिरजैल (अविष्कार) ओ बेल्सल । कुछ गुन आपन सन्टानन सिखैल, कुछ ओस्टह डानडान्चे बिस्रैटि गैल ओ ढ्यार ट आपन संग माटिम (मुअबेर) लैगिल । सबमेरिक गुन मुहक भरिम रहिन् । ओइनठें कौनो मेरिक लिखोट, सैहचिन नैबिल्गिन । पुर्खन कहठ, गुन हल्ला कर्बो ट नैलागठ, सायड ओह ओर्से हुइ आपन सिरजाइल (अविष्कार) चिजह डुन्या भर हल्ला (प्रचारप्रसार) नैकर्ल, खालि खुस्फुसैल । ढ्यार थारु गुन आपन प्याटिम ढर्ल रहिगैल ।

राइट डाडुभैया (राइट ब्रडर्स) एक्ठो कठ्वक् चिल्गारि का बनैल, ड्यास डुन्याभर बड्रि चम्कहस नाउँ चमक गैलिन् । हमार पुर्खाओं अघट्यसे हरफार (खेती उपकरण) छन्डिक छन्डिक चिजबस्टो सिरजैल, नाट हल्ला कर्ल नाट हमार बनाइल हो कैख आम्हिनसम कहसेक्ल (पेटेन्ट राइट) । थारु पुर्खनक सिरजाइल हर फारक डेख्क ढ्यार ड्यास आझ डुन्या भर कृषि क्रान्तिक ढाक डेखाइट । जस्ट कि, ढर्टि सराटोल (बराबर) पारक लाग हमार पुर्खाओ ट अघट्यसे गरुगरु ह्याँगा सिरजैल रहैं जे, भलहि मसिन (यान्त्रिक) नारह । आझ उहिन सडक डब्नि (रोलर) कहट । ढानपिसान, गोँहु, मकैं पिसकलाग पुर्खन चकिया गरगराइठँ, आझ बनियन बजार भर ग्राइन्डर मसिनक नाउँसे ब्याँचट। लाहि पेर्ना कोल, ढान कुट्ना ढेँकिम कम गुन (विज्ञान) नैनुकल रह । पुर्खाओं घामपानीसे मुरि बचाइकलाग बाँसक् कम्चि सिट्ख, स्याँगा, छटरिक बिनठ । आझ ओह कम्चि डेख्ख १८ करंग २२ करंग कैख छट्टुर डुन्या भर टैछोर मैछोर बिकटा । खेट्वक् झेल (झारपाट) ढ्याला भुसनि कराइक लाग पुर्खन किल्वाहि लगाइठँ, आझ ओह डेख्क औरजे चाक्कर खेट्वम कल्टिभेटर डौराइट । पानी जुर कराइक लाग लौकक् टुम्मि टुम्मा (ठर्मस) खोलठ । बिया बालर (ग्रेडिङ कर्ना) ढर्ना ओइन्क आपन जुक्ति रहिन् टाकि खज्झर नाहोए ।

कह खोजलक, राइट डाडुभाइन्क कठ्वक् चिल्गारिक परगा (कन्सेप्ट) आझ अप्नह चलना (यान्त्रिक) बनैलसे ओइन्क नाउँ सोनक अक्षरसे लिख्ना हुँ, हमार पुर्खनक हर फारक (कृषि उपकरण) कन्सेप्ट भर नामो निशान नैरना । हो आब, थारु आपन पहिचान लिखबेर थारु पुर्खनके सिर्जाइल चिजम पुर्खक नाउँ कसिक ढर्ना ट ? यिहिम गुड्गर जुट्हयाला कर्ना जरुरि बा ।

कबु अप्न बिचार कर्ल बाटि ? थारु गाँउघरिक कट्ठहि लर्हया । एक्चो घट्गरसे हेर्बि । थारु पुर्खन आपन सारा डिमाग ओम्न झोँकडेल रहैँ । लर्हयम लागल मन्ड्रिक पुट्ठि (एक्सल हब) कट्ठयक् चक्काम रहल आरगज (रिंग), रगराइ (घर्षण) कम कराइक् लाग बन्कस ओ करु ट्याल मिलाक (ग्रिस) लर्हया औँडना सबमेरिक जुगार बाजिम डिमाक लगैल रहंै । आम्हिन, निब्बर ओ बल्गर पसनक टाकट अन्सार मुरकस्सा बाँढट ओ बल ढिलढिल कराइठ । जुवा, ल्वाटा, सुमेला, पैजिन्या, बल्लि, पन्डा, सिपौहा, खुटेलि, झाव, सगनिह बिचार कर्लसे पटा चलट कि पुर्खाओं कट्रा कलात्मकसे चाँसठ ओ भाँगट । पसपौहनक जिउह हेर्क लर्हयक लाड उल्लार, डब सब मिलाइठ । घट्गरसे सोच्लसे, लर्हयक बनावट आघ साक्किर, पाछ फेक्डार काहे बनाइल हुइहि ? यि सब बाटम भिट्रि गुन (बिज्ञान) नुकल रहिन् । अब्बहर कम्पनी, चिल्गाँरि, गारिघोरा बनाइ बेर फें ओह पुरान पर्गा (कन्सेप्टह) अढार मन्ल बा ।लड्या खोल्ह्वक पानीसे जुझकलाग टोँहि लाउ (कायाक) कम सिपारसे नैओह्रठ । पानिक ढार काटक् लाग लाँउ बनाइबेर ओइन्क आपन गुन सहि रहिन् । आझ ओइन्क परगा (कन्सेप्ट) डुन्या भरके कम्पनी कपिपेस्ट करटा, जेम्न थारु पुर्खान्क नाउँ, सैहचिन कहुफें नैहुइन । ओहओर्से, उड्गरल थारु बोलि भाषाह मानक बनैना संगसंग हमार पहिचान ओ थारु पुर्खनक सिरजाइल सक्कु चिजशब्दकोष या पह्रना किटापम फोटु सहित (सचित्र) बखान कर्ना ओ लिख्ना एकडम जरुरि बा । यि परगा, काल्ह जाक थारुनक सिरजाइल (अविष्कार) हो कना एकडम बलगर अरेस (आधार) बनस्याकठ ।

आब ड्वासर पैँढारम मुरिमाठ लराइ । उप्परक ढ्यार बात (उदाहरण) ओनाक थारु पुर्खाओं महा बुड्ढयार रहँै कना बात फटकारसे डेखजाइट । ओहओर्से थारु पुर्खन बुद्ध कहल हो । बुद्धक् माने बुड्ढयार हो । आब जरबात (मुल मुद्दा) बुद्ध थारु हुइट, कि थारु बुद्ध हुइट ? यम्न ढ्यार बात उडगराइ सेक्जाइठ । महाकम थारु बुड्ढयार मनै यिह बातम् खोजबिन कर्ल बात टब्बु फें गहिँरसे खिट्कोरल नैडेखपरठ । थारु ओ बुद्धक ग्याँरा अभिन पर्टि बा ।

२५०० बर्ष पहिल शाक्य बंशिय राजकुमार सिद्धार्थ गौतम, कोलिय ओ शाक्य राज्यक बिच्चम लड्यक् पानी खेट्वम् चटर्ना बातम बर्खांैसे चल्टि रहल मारकाट, ठोलिबोलि, टकरपकरह सड्डक लाग बातचिट (संवाद) कराक सिद्धार्थ मिलैल रहैं । यिह रिस शाक्य बंशिय प्रजाहुक्र सिद्धार्थह राज्य निकाला करल बात सुनमिलठ । सिद्धार्थ आपन जनटन, कोलिय राज्यसे लर्ना भिर्ना, मारकाटसे ठाँम्हल ओर्से, हुँकार प्रजा क्षत्रिय धर्मके काम लरभिर्क आपन राज्यह बचैना काम हो कहल बातसे जोरल बा । कोलिय राज्यसे लरनैपैलक् रिससे सिद्धार्थह टिनठो बाट (अप्सन) रोजाइल रहिन हुँ । मुअक् ओ मारक डरैना रज्वा काहे राजपाट चलैना ? यिहिसे बर्हया सुद्धोदनक राजपाट (सामाजिक बहिष्करण) छिन्ना, या ट सिद्धार्थह फाँसी डेना । टिसरा बाट, सिद्धार्थह ड्यास निकाला कर्ना । सिद्धार्थ आपन डाइबाबनह राजपाट छिनाइलसे अप्नह, राज्यसे निक्रना बात रोजल डेखपरठ । सिद्धार्थह राज्यसे निक्रल मेरमेरिक बात फें सुन मिलठ । मनै काहे डुखबिमार हुइठ, काहे बुह्रैठ, काहे मुठ ? यिह गुन पट्टा लगाइक लाग सिद्धार्थ घरबार छार्ल फें कठ । ३५ बरसके ठँर्याम उ मनह शान्त पार सेक्ना गुन भेटाक सिद्धार्थसे बुद्ध बन्ठ । अघट्यक् पुर्खा ओ बुद्धक् डगर ओस्टह डेखपरठ । ओहओर्से, थारु पुर्खा ओ बुद्धक् बात थारु बुड्ढयार मनैनक लाग ढ्यार पुछपुछ्वार (अनुसन्धान) कर्ना जरुरि बा ।

उप्पर अंग्राइल बात बुद्ध कलक बुड्ढयार हो कहअस, थारु ढ्यार चिज सिर्जाइल ओर्से बुद्ध कह खोजल हो । सिद्धार्थ मनकशान्तिक डगर खोज्लक ओर्से सिद्धार्थ गौतमसे बुद्ध बन्ल । म्वाँर साँक्किर पह्राइ (अध्ययन), बुद्ध ओ थारुन्कक बिच्चम कुछ ना कुछ सोरि (सम्बन्ध) ट जरुर हुइ कठुँ, बाँकि खोजबिन कर्ना जिम्मा अप्नक फें हो । यम्न एक फ्यारा साेंच्ना हो कि ?

थारुन्क पुजाआँटि

बात लिच्छवी कालसे जोर खोजल बा । लगभग २५० एडि (जेसस मुलक पाछ) ओहर, उत्तरी भारतसे लिच्छवीहुक्र नेपालम प्रबेश करल इतिहास सुनमिलठ । लिच्छवी महासिपार रहैं, ओहओर्से नेपालक लाग उ ब्याला एकडम सोनहर (सुनौलो) मौका रह । नेपालम (काठमाण्डौ) मेरमेरिक पन्ह्वाडार (कलात्मक) मठमन्दिर, मुर्टि, चित्रकुद सब लिच्छवी कालम बनलक हो, जौन अब्ब डुन्याभर नेपालक मन्दिर, पेगोडा शैलीक घर डुन्याभर चट्कल (प्रसिद्ध) बा । लिच्छवी रज्वन बुद्ध धरमह ड्याख नैसेकठ । थारु पैल्ह हिन्दु रलसे फें लिच्छवी कालम बुद्धक बातम विश्वास करल डेखपरठ । बुद्धक देशना (उपदेश) सुन्क, थारु जाट मारकाट,चोरिडकैटि, जालसाँझसे सड्ड डुर रहठ । लिच्छवी रज्वान, थारुनक धरम खटम (भ्रष्ट) कराइक लाग, थारुनह पुजाआँटिम कुछ जिवजिन्वार, मुर्गिचिंगनिक घ्याँचा छट्काइ पर्ना ओ सबुटक लाग रकट ओ घरक ड्वारिम घ्याँचक् मास या ट भुट्ला चह्राइल हुइक पर्ना मजबुरि (बाध्यता) बनैल रहिन् । पुजाआँटिम हट्या (हिंसा) करल कि नाइ कैख ओइन्क घरम रज्वा आपन मनैन हेर फे पठाइन । रकट ओ गर्डनक मास या भुट्ला नैभेटैलसे थारु पुर्खन सजाइ पाइठ हुँ । उप्परसे आपन डिउटन डारुक छाँकि फें चह्राइक पर्ना, जौन यि सब बात बुद्धक् बिचारसे एकडम उल्टा रह । ओट्ठहसे, सायड अघट्यक् पुर्खानक मजबुरिम चलाइल रिटभाँट सुवरमाकर, मुर्गिचिंगनि, छेग्रिभेँरि पुज्ना ओ डारुक छाँकि डेना चलन चलैटि बात ।

थारु बानि (स्वभाव)
जस्टक् बुद्ध, शाक्य ओ कोलिय राज्य बिच्चक सदीसे चलल लाइबाझिह बातचिट (संवाद) कैक मिलैल रहैं, ओस्टक थारु जाट फें झगराझाँटि, मारकाट, अड्डा मुड्डासे सड्ड डुर रह खोज्ना जात हुइट । कह खोज्लक थारु फें बुद्ध बानिक हुइट । बुद्ध आपन चेलाहुकन देशना (उपदेश) सुनाइबेर, काम परल ब्याला केल बोल्ना, जुट्ह्यालम सबके बात ओनैना कहठ । सायड ओहआर्सेसे थारु हालि जुट्ह्यालम आपन बाट नैढर्ठ, गाँठिलागल (सत्य तथ्य) बातकेल बोल्ठ ओ औरक बाट ढ्यार ओनैठ । थारुन्क यिह बानिक ओर्से, और जाटक मनै फें कम बोल्ना आपन लर्कापर्कन कस्तो थारु जस्तो सोझो छ, ए लाटो थारु, गर्याइबेर फें थारु शब्द बेल्सठ । पुर्खनक मनक कौनो मेरिक छलकपट नैरहिन् मुहक भरम मौजक मौजक खेट्वा, गुँइडाँगर अडलबडल करठँ ।

बुद्ध फें आपन गुन सब मुखग्रे रहिन् । आपन चेलन जुट्ह्याला बलाक गुन सुनाइठ । बहुट पाछ बुद्धक देशनाह पाली भाषाम लिखोट करल डेखपरल टब डुन्या भर छिटकल । ओस्टहक अघट्यक् पुर्खन फें बेरिखाक सिटराइबेर खिस्सा, बट्कोहि सुनाइठँ, आपन गुन आपन लर्कन बाटठँ । यि बातसे फें थारुन्क सोरि (सम्बन्ध) कहु ना कहुँ ट बुद्धसे बाटिन् कठुँ ।

सुवर जिटा पल्ना ओ मर्ना
टब जुगिम एक ड्यास और ड्याससे लरभिर्क आपन राज्यम गाभक् चाक्कर कराइकलाग टैछोर मैछोर (होडबाजि) करठँ । ओम्नह ढ्यार जसिन मुसलमान रज्वन जस्टह खिलाउद्दिन, औरंगेज, कुब्लाइक नाउँ बहुट सुनमिलठ । बुद्ध बानिक थारु, मुसलमानसे कौनो मेरिक लराइ झगरा नैकर चाहट, बेन्सुक मुसलमाननसे बँचक लाग घरक आघ सुबर्वा बनाक सुअर पालठ । सुअर डेख्ख मुसलमान डुरसे घुमजाइठ, थारुगाउँम डुल्हि नैडाबठ हुँ ।

ड्वासर बात, ढ्यार थारुन्क गाउँम इन्ड्यासे खोब डाँका मार आइठ । डाँकनम कुछ मुसलमान फें रहंै ओहओर्से घरम पेल नैसेकठँ । ओ सुवरक हिलामाटि सुँघक पटा पैना खुबि कुकरिनसे फें टेज रठिन हुँ । सुवर बराहालि किउ लौव मनै डेख्टीक च्वँच्चाँइ लग्ठ ओ भुट्ला ठार करैठ । ओ उ ब्याला, आझकालहस् हेग्नर्या नैरहिन् सायड डगरिक फोहरह फें ठाउँ लगाइक लाग सुवर पल्ना मजा उपाइ रहिन् । धार्मिक हिसाबसे सोँच्लसे सुवर बराहा डिंउटाके रुप फें हुइट ।

टिसर बात, थारुन आपन पुजाआँटिम चहा जैसिक जिटा मह्रिपर्ना रठिन् । रातडिन ढुरमाटिम बिटैलक ओर्से थारु झट्कार ओ टनटन रठ, ओहमार थारुन और माससे फें ढ्यार बोसाहा हारमास मनपरैठ । सायड अप्नह लाग सेकि थारु जिटा मर्ठ ट बुद्धसे कैसिक सोरि लागि ? बुद्ध ट मारकाट नैकर्ना कहठ । आपन अहार बनाइक लाग कौनो जिन्वार फें नैमर्ना कहठ, टब्बु औरक नाउँसे मारल बा कलसे अपरझट आइल मनैन उ मास खैलसे पाप नैलागि बुद्ध कहठ । बुद्धके चेलन भिख (भिक्षाटन) मागबेर मनै मास फें डारडेहँट । यि बातसे ओइन्क मन महाभोहर हुइन् पाछ यिह बात बुद्ध ओइन्क सम्झैलिन् ।

थारु नाउँ ढराइ
बुद्ध आपन चेलन देशना सुनाइबेर ढर्टिमाटि (प्रकृति) सत्य हो । यिह ढर्टिमाटिसे मेरमेरिक गुन (ज्ञान) लिह सेक्ना बात सम्झैठ । यि ढर्टिह जट्रा उँक्राइ, जट्रा गहिर खँढुक्का खाँन्डि, जैसिक खनजोट करि या आँख्खर, लरम ज्या भँठ्लसे हरडम चिमचाम (शान्त) रहठ । ओस्टक पानीम जैसिन दुर्गन्ध, ढल, गुँहमुट मिलैलसे फें उ फटिक ओ च्वाँखा (पबित्र) डेखपरठ, यि बयालम जसिन झरगर धुँवा, ढुरमाटि उरैलसे फें मनैन डेना हावा रुख्वा बरिख्वाके सहायतासे स्वच्छ बनैटि रहठ । बुद्ध मनैन ढर्टिमाटि, हावा, पानीहस सस्गर हुइक पर्ना बात सिखैठ । ओहओर्से बुद्ध, मनैनक जरमकरम ढर्टिमाटिम भर पर्ना हुइलक ओर्से जे जहाँ जरमटा, कौन समय, ठाँउ, परिबेश अन्सार ओइन्क जरमकुन्दली बनैलसे मजा हुइ कहठ । ओहमार, अघट्यक् पुर्खन आपन लर्का बच्चनक नाउँफे ओस्टह ढारल डेखपरट । जे डक्टार जरमल, ओकर नाउँ डाक्टर, जे होरिम जरमल उ होरिलाल होगिल, किउ माघम जरमल ट ओकर नाउँ फें माघु, मंगरा, बेफना, बिपटा, डुख्वा, भिख्वा अस्ट अस्ट । कह खोज्लक अघट्यक् पुर्खाआें बुद्धक् डगर ढ्यार नेंगल डेखपरठ ।

छुटअछुट, हेल्हा (भेदभाव)
थारु पुर्खन गाउँसमाजम एकडम मिलजुलक बैठल रहँठ् । हिन्दु धरमम अंग्राइल मेरमेरिक ओह्रा डारल रिटभाँट आझ फें मनैन उँच, निच, छुटअछुट कैख हेल्हा करल डेखपरठ । सायड ओहमार हुइ भारतक संविधान लिखुइया डा. भिम राव अम्बेडकर कहल, मानव अधिकारक लाग डुन्याम चहाँ जट्रा भारिभारि ओ बल्गर कानुन बनैलसे फें ओकर कुछ काम नैहो, जबसम हिन्दु धरमक भिट्टरक नैमजा रिटभाँट (कुसंस्कृति) मनै मन्टि रहहि । ओहओर्से सन १९५५ ओहर, भिवराव अम्बेडकर श्रावस्तीम एकसंघ ८० हजार दलित जाटनसंघ बुद्ध धरमम मानल, जहाँ कौनो मेरिक छुटअछुट, उँचनिच नैरह । राजखन्दानम जरमल रह या लोहरा डर्जि चमार घरम, मनै सब एक्क हुइट, बुद्ध कहँठ । यि बातसे फें हुइ सायड, थारु गाउँ समाजम लोहार, डर्जि, सराकिन खोज खोज आपन गाउँम लन्ठ ओ खुँटा, भिटा सोझार डेठ । लुगरा लट्टि, हरफार फें ठोकठोकैना लिरौसि हुइना ओ मन्ड्रि मन्ड्रा फें सजैना सहज पर्ना । यि लोहारा हो, यि डर्जिवा, यि चमार हो कैख हेल्हा करल नैडेखपरठ । चाह भाँठ चलुइया लोहरा रह या जरावर सिना सुज्या, थारुन्क घरम कल्वा, मिन्हि, बेरिसंघ बैठ्क खाइट डेखपर्ठ । यि बातसे लागठ कि थारु ओ बुद्धक् बिच्चम कुछ ट सोरि हुइ ।

मेढारु छुइ नैमन्ना
थारु मेँढारु छुइ (महिनावारी) या बाहेर सर्लसे कुछ नैमन्ठ । सबमेरिक काम, भाटभन्सा, घरअंगना, पुजाआँटि, जुट्ह्याला जैना, सब काम कर्ना छुट बाटिन् । ढिरढिर हिन्दु धरमक बात ओनाक आझकाल्हिक जन्निन, ढ्यार जसिन साँधु घरम छुइ मान लग्ल । बुद्धक देशना ओनाइ अइना जन्नि फें छुइक बात पुछ्ल रहैं । यि बातह सम्झैटि, छुइ एक्ठो प्राकृतिक हो, जस्टक रुख्वाबरिख्वाम खराब (बिकार) चिज लासा बन्क बाहेर निक्रठ, ओस्टक जन्निक जिउक् फुहर चिज बाहेर निकर्क जिउह मजा (स्वस्थ) बनाइठ । बुद्धक देशना ओनाइ अइना छुइ हुइल जन्निन, बुद्ध कौनो मेरिक रोकटोक नैलगैल । उल्ट कहंै, मनसे मजा कामम लागल रलहसे, शरिर कौनो मेरिक अछुट नैरहठ । मन फुहर रलहसे जट्रा सुग्घर शरिर बिल्गैलसे उ सड्डभर अछुट रहठ । जिउभर फुहरसे लटपट लागल भंगिक फटिक मन डेख्क, बुद्ध भंगिह आपन चेला बनैठ ओ बाँकि सक्कु जहन मन चिक्कन बनैना उपाइ सुनैठ । सायड अघट्यक् थारु जन्नि बुद्धक् बात ओनाक हुइ छुइ नैमान लग्ल । आझ ढ्यार जसिन थारु जन्निन छुइ नैमन्ठ ।

थारु गहना गुर्या ओ भाँराबर्टन
लुम्बिनीक आँजरपाँजर खोडाइ (उत्खनन) करबेर निक्रल ढ्यार चिज थारुनक् घरक समानसे मिलठ । जस्टह, छेडना, हँसलि, खुर्पि, चट्वाडँर्वा, भात पकैना भोक्टि, जाँर छब्ना चफ्ला, मार ढर्ना हाँरि, मढ्पिना डोक्वा, पानिपिना सुमेलि, करुवा, सुराहि, माटिक डिया, घोँच्या, टिरसुल सब संग्रालयम संगारल बा । और, थारु जन्निनक लगैना चाँडिक गहना गुर्या फें जम्मा मिलठ । बुद्ध कालिन गहना गुर्या फें जम्मा चाँडिक रहिन् । हाँठम घल्ना चाँडिक लग्रहि, बाला, बाजु, बिजाँइट, बाँका, टँर्या रहिन । घ्याँचम घल्ना मँगौरि, कन्सेहरि, सुटिया, टौँक, गटैयक् माला फें चाँडिक रहिन् । ओस्टक कानक बिर, बिज्लीबालर सब चाँडिक बनाइँठ । गोरम घल्ना कारा, पाइजु, चुर्वा, अंग्रिम घल्ना रुन्झुन, खप्टक मुन्ड्रि, करढुँन सब चाँडिक रहिन । संग्रालयम संगारल सब चाँडिक गहना गुर्या, भाँराबर्टन डेख्क अन्सार लगाइ सेकजाइठ कि थारुनक गहना गुर्या ओ बुद्ध कालिन गहना गुर्या ओस्टह रहिन् ।

थारु बरघर्या ओ बुद्ध संघ
उ ब्याला, बुद्धक संघ रहिन् । संघक जुट्ह्याला बलाक संघ चलैना नेम कानुन बनाइठ । संघम सब जहन्क काम फाँटल रहिन् । परल सब मेरिक समस्या संघम छलफल करठँ । ओस्टहक अघट्यक पुर्खन फे सब गाँउक मनैन एकमुठ पारक लाग बरघर्या, भल्मन्सा, मटाँवा बनाइठ । गाँउ चलाइक लाग जुट्ह्यालम कचेहरि चलाइठ । डगर, गाँउक कुँवा, मठमन्दिर, कुल्वा भर्वा, सँवारक् लाग बिघौटि, पन्कर, खाँरा मारठ । अघट्यसे चलल यि रिट आम्हिन थारुगाउँम चल्टि आइल बा । यि बात फें बुद्धक् संघसे ढ्यार मिलजाइठ ।

थारु गाउँक् बैठाइओं रज्वा सुद्धोदनक दरवार
ढ्यार थारु गाउँ लड्याक ढिँक्वम, चाक्कर फँट्वा, बन्वाँ बन्टरि फाँरक बैठल बिल्गठ जहाँ लिरौसिसे खेट्वा लगाइ बन । ओस्टक रज्वा सुद्धोदनक दरवार फें रोहनि लड्यक् पन्ज्र चाक्कर फँट्वाम रहिस् । लड्यक पानी खेट्वम् चटारक लाग, बन्ढँ्वा बाँढट, झालापाटाक गुन्टा गिराइट । पानिक पठ सड्ड कोलिय राज्यसे टकरपकर हुइन । सुद्धोदन रज्वक केल एक हजारसे ढ्यार गुँई रहिस् । चाक्कर हरेर फँट्वम् ढ्यार मौजा रहिस् । बर्खा बुन्डि सुरु करक लाग रज्वाँ पहिल डिन अप्नह हरजुवा मच्याए हुँ । गाउँक् मनै रज्वहे जोटठ, म्याला ह्यार आइठ हुँ । हरोट पुजा लगाइठ । खेटिपाटि उँच्याक गाउँम राहरंगिट करठ । ओस्टक थारु गाँउम फें कल्वा खैना, हरक पुजा कर्ना, हरढौँहा खइना, बर्खा सेक्क हरेरि कर्ना ओ मन्ड्रिमन्ड्रा बोजैना, राहरंगिट कर्ना रिट आम्हिनसम चल्टि आइल बा । थारु गाउँक् बैठाइ ओ रज्वक् दरवार हेर्क ढ्यार बात अन्सार लगाइ सेक्जाइठ ।

उप्परक कुछ बात पकर्क अरगरैटि, हमार पुर्खन बुद्ध हुइट, ढ्यार चिज सिरजैल । ओ हमार बात बुद्धसे फे ढ्यार मिलठ, यि भर आकुर खोजबिनक बिषय हो । अब्ब थारु भाषा, बोलि बट्कोहि, चालचलन, पहिचानक बाट उड्गरल ब्याला अघट्यक पुर्खनक बातम घट्गरसे खोजबिन कर पर्ना डेखपरट । हमन जौन मेरिक आपन डेउडुर्गा, आछटपाटिम भरोसा बा, मनह बहलाइक (शान्ति) लाग गुरै केसौका करैठि, घरगुर्वासे घर बन्ढैठि, डेसबन्ढ्ँयासे गाउँ, डेउटन मनैठि, छाँकिबुन्डा डेठि ।

यि सब मनह बहलैना डगर केल हो । आझ फें हम्र आपन भिट्टर रहल बुद्ध ख्वाजटि, मृर्गा डंगडंगाइहस् । यि पहर्क, ढ्यार बात मनम उठल हुइ, उठक् फें चाँहि । थारु जाट हिन्दु धरम कैसिक मान लग्ल ? मुसरमान बादशाहहुक्र उझुक् उझुक् सटैलिन् गाउँ कब्जा कर्लिन ट फें काहे थारु मुसरमान धरम नैमन्ल ? थारुन बुद्धसे हिन्दु बनाइक लाग राज्यक ख्यालल चाल का का रह ? यि बाट घट्गरसे केराइक पर्ना बा । आब बिरा, आँछट केल हेराक नैबनि, पाटि फे बैठाइक परि ओ भुट पैलाक हिरगरसे टोक्टा करक परि । जय गुर्बाबा ।

बर्दिया


error: Content is protected !!